Conophytum

Conophytum

Conophytum truncatum

Systematik
Eudikotyledonen
Kerneudikotyledonen
Ordnung:Nelkenartige (Caryophyllales)
Familie:Mittagsblumengewächse (Aizoaceae)
Unterfamilie:Ruschioideae
Gattung:Conophytum
Wissenschaftlicher Name
Conophytum
N.E.Br.

Conophytum ist eine Pflanzengattung aus der Familie der Mittagsblumengewächse (Aizoaceae). Der botanische Name der Gattung leitet sich von den griechischen Worten κωνος (conus) für „Kegel“ und φυτόν (phyton) für „Pflanze“ ab und verweist auf die bei vielen Arten konisch verwachsenen Blätter.

Beschreibung

Die Pflanzen der Gattung Conophytum wachsen kompakt bis rasenbildend. Sie bilden flache Matten, gewölbte Kissen oder chaotisch geformte, niedrige Büschelchen. Der verkehrt-kegelförmige, kugelförmige, zylindrische oder kegelförmige Pflanzenkörper besteht aus einem Paar vollständig oder fast auf der gesamten Länge miteinander verwachsener Laubblätter, die an der Spitze häufig durch einen Spalt getrennt sind. Die grünen bis braunen, rötlichen oder weißlich blauen Blätter sind kahl bis dicht papillös und an ihrer Endfläche für gewöhnlich punktiert oder liniert sowie häufig samtig, warzig oder gefenstert. Alte Blätter verwandeln sich während der Trockenperiode in eine trockene Hülle, die die neu ausgebildeten Blätter schützt. Die äußere Epidermisschicht enthält Kristallsand, wobei die Kristalle von der Blattspitze zur Basis hin meistens größer werden.

Die Hochblätter sind im Pflanzenkörper verborgen. Die gestielten Blüten erscheinen einzeln oder in kleinen Gruppen mit bis zu drei Einzelblüten. Der Kelch ist vier- bis achtzipflig. Die basal verwachsenen, rosa-, lila- purpurfarbenen, schwarz-purpurnen, roten, kastanienbraunen, orangefarbenen, goldenen, gelben, braunen oder weißen Kronblätter bilden eine Röhre. Die Staubblätter sind weiß, gelb, grün, rot oder purpurfarben. Der kurze oder lange Fruchtknoten ist manchmal nicht verwachsen und besitzt drei bis acht Fruchtblätter.

Die meisten Arten blühen im Herbst. Die Blüten öffnen sich entweder am Tag bzw. in der Abenddämmerung oder nachts. Einige Arten weisen ein außergewöhnliches Blühverhalten auf. Conophytum burgeri öffnet die Blüten nur am Abend für eine Stunde. Conophytum smorenskaduense schließt die Blüten nach dem Öffnen nicht mehr. Einige Arten (beispielsweise Conophytum rugosum) sind kleistogam, d. h., sie öffnen die Blüten nicht.

Die drei bis acht fächrigen Früchte ähneln denen der Gattung Delosperma. Die sehr kleinen, meist goldbraunen, selten dunkel- oder blassbraunen Samen sind birnen- bis fast kugelförmig und 0,5 bis 0,75 Millimeter lang sowie 0,30 bis 0,35 Millimeter breit.

Systematik, Chromosomenzahl und Verbreitung

Das Verbreitungsgebiet der Gattung Conophytum erstreckt sich in Namibia von Lüderitz südwärts bis nach Warmbad und in Südafrika in der Provinz Nordkap durch das Namaqualand, über Calvinia, reicht westlich bis nach Kenhardt (Gemeinde Kai ǃGarib) und im Süden bis nach Kapstadt. Von Kapstadt aus erstreckte es sich in einem schmalen Streifen bis nach Steytlerville in der Provinz Westkap. Das Hauptverbreitungsgebiet der Arten ist das Namaqualand. Die Pflanzen wachsen auf gut durchlässigem felsigen Untergrund in den unterschiedlichsten Substraten, häufig in Felsspalten oder Geröll und oft gemeinsam mit Moosen und Flechten. Die jährliche Niederschlagsmenge liegt unter 300 Millimeter, wobei der Hauptanteil im Winter fällt.

Die Chromosomenzahl ist , selten .

Die Erstbeschreibung wurde 1922 von Nicholas Edward Brown veröffentlicht.[1] Die Typusart ist Conophytum truncatum. Nach Steven A. Hammer und Andrew J. Young (2017) wird die Gattung in zwei Untergattungen gegliedert und umfasst folgende Arten:[2]

Conophytum breve
Conophytum bilobum
Conophytum flavum subsp. novicium
Conophytum calculus
Conophytum burgeri
Conophytum minimum
Conophytum minutum
  • Untergattung Conophytum
    • Sektion BarbataSchwantes ex S.A.Hammer
      • Conophytum depressumLavis
        • Conophytum depressum subsp. depressum
        • Conophytum depressum subsp. perduransS.A.Hammer
      • Conophytum phoeniceumS.A.Hammer
      • Conophytum pubicalyxLavis
      • Conophytum stephaniiSchwantes
        • Conophytum stephanii subsp. stephanii
        • Conophytum stephanii subsp. helmutii(Lavis) S.A.Hammer
    • Sektion BatrachiaOpel & S.A.Hammer
      • Conophytum armianumS.A.Hammer
    • Sektion Cataphracta(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum breveN.E.Br.
      • Conophytum calculus(A.Berger) N.E.Br.
        • Conophytum calculus subsp. calculus
        • Conophytum calculus subsp. vanzylii(Lavis) S.A.Hammer
      • Conophytum pageae(N.E.Br.) N.E.Br.
      • Conophytum stevens-jonesianumL.Bolus
    • Sektion Cheshire-FelesS.A.Hammer
      • Conophytum achabenseS.A.Hammer
      • Conophytum acutumL.Bolus
      • Conophytum maughaniiN.E.Br.
        • Conophytum maughanii subsp. maughanii
        • Conophytum maughanii subsp. armeniacumS.A.Hammer
        • Conophytum maughanii subsp. latum(Tischer) S.A.Hammer
      • Conophytum subterraneumSmale & T.Jacobs
    • Sektion Conophytum
      • Conophytum comptoniiN.E.Br.
      • Conophytum ficiforme(Haw.) N.E.Br.
      • Conophytum hammeriG.Will. & H.C.Kenn.
      • Conophytum joubertiiLavis
      • Conophytum minimum(Haw.) N.E.Br.
      • Conophytum obcordellum(Haw.) N.E.Br.
        • Conophytum obcordellum subsp. obcordellum
        • Conophytum obcordellum subsp. rolfii(de Boer) S.A.Hammer
        • Conophytum obcordellum subsp. stenandrum(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum piluliforme(N.E.Br.) N.E.Br.
        • Conophytum piluliforme subsp. piluliforme
        • Conophytum piluliforme subsp. edwardii(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum truncatum(Thunb.) N.E.Br.
        • Conophytum truncatum subsp. truncatum
        • Conophytum truncatum subsp. viridicatum(N.E.Br.) S.A.Hammer
      • Conophytum uviforme(Haw.) N.E.Br.
        • Conophytum uviforme subsp. uviforme
        • Conophytum uviforme subsp. decoratum(N.E.Br.) S.A.Hammer
        • Conophytum uviforme subsp. rauhii(Tischer) S.A.Hammer
        • Conophytum uviforme subsp. subincanum(Tischer) S.A.Hammer
    • Sektion CostataSchwantes ex S.A.Hammer
      • Conophytum angelicae(Dinter & Schwantes) N.E.Br.
        • Conophytum angelicae subsp. angelicae
        • Conophytum angelicae subsp. tetragonumRawé & S.A.Hammer
    • Sektion Saxetana(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum carpianumL.Bolus
      • Conophytum halenbergense(Dinter & Schwantes) N.E.Br.
      • Conophytum hiansN.E.Br.
      • Conophytum klinghardtenseRawé
        • Conophytum klinghardtense subsp. klinghardtense
        • Conophytum klinghardtense subsp. baradii(Rawé) S.A.Hammer
      • Conophytum loeschianumTischer
      • Conophytum quaesitum(N.E.Br.) N.E.Br.
        • Conophytum quaesitum subsp. quaesitum
        • Conophytum quaesitum subsp. densipunctatum(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum saxetanum(N.E.Br.) N.E.Br.
  • Untergattung DerenbergiaSchwantes
    • Sektion BilobaN.E.Br. ex Tischer
      • Conophytum bilobum(Marloth) N.E.Br.
        • Conophytum bilobum subsp. bilobum
        • Conophytum bilobum subsp. altum(L.Bolus) S.A.Hammer
        • Conophytum bilobum subsp. claviferensS.A.Hammer
        • Conophytum bilobum subsp. gracilistylum(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum chauviniae(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum cupreiflorumTischer
      • Conophytum frutescensSchwantes
      • Conophytum meyeriN.E.Br.
      • Conophytum velutinumSchwantes
        • Conophytum velutinum subsp. velutinum
        • Conophytum velutinum subsp. polyandrum(Lavis) S.A.Hammer
    • Sektion CylindrataSchwantes ex S.A.Hammer
      • Conophytum buysianumA.R.Mitch. & S.A.Hammer
        • Conophytum buysianum subsp. buysianum
        • Conophytum buysianum subsp. politumA.J.Young & Rodgerson
      • Conophytum cylindratumSchwantes
      • Conophytum khamiesbergense(L.Bolus) Schwantes
      • Conophytum reconditumA.R.Mitch.
      • Conophytum roodiaeN.E.Br.
        • Conophytum roodiae subsp. roodiae
        • Conophytum roodiae subsp. corrugatumSmale
        • Conophytum roodiae subsp. sanguineum(S.A.Hammer) Smale
      • Conophytum rugosumS.A.Hammer
      • Conophytum youngiiC.Rodgerson
    • Sektion Herreanthus(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum blandumL.Bolus
      • Conophytum herreanthusS.A.Hammer
        • Conophytum herreanthus subsp. herreanthus
        • Conophytum herreanthus subsp. rexS.A.Hammer
      • Conophytum marginatumLavis
        • Conophytum marginatum subsp. marginatum
        • Conophytum marginatum subsp. haramoepense(L.Bolus) S.A.Hammer
        • Conophytum marginatum subsp. littlewoodii(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum regaleLavis
      • Conophytum semivestitumL.Bolus
    • Sektion Minuscula(Schwantes) Tischer ex S.A.Hammer
      • Conophytum albiflorum(Rawé) S.A.Hammer
      • Conophytum antoniiS.A.Hammer
      • Conophytum auriflorumTischer
        • Conophytum auriflorum subsp. auriflorum
        • Conophytum auriflorum subsp. turbiniforme(Rawé) S.A.Hammer
      • Conophytum bicarinatumL.Bolus
      • Conophytum brunneumS.A.Hammer
      • Conophytum bruynsiiS.A.Hammer
      • Conophytum cubicumPavelka
      • Conophytum ectypumN.E.Br.
        • Conophytum ectypum subsp. ectypum
        • Conophytum ectypum subsp. brownii(Tischer) S.A.Hammer
        • Conophytum ectypum subsp. cruciatumS.A.Hammer
        • Conophytum ectypum subsp. ignavumS.A.Hammer
        • Conophytum ectypum subsp. sulcatum(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum jarmilaeHalda
      • Conophytum hanaePavelka
      • Conophytum hyracisS.A.Hammer
      • Conophytum longibracteatumL.Bolus
      • Conophytum luckhoffiiLavis
      • Conophytum marnierianumTischer & H.Jacobsen
      • Conophytum minusculum(N.E.Br.) N.E.Br.
        • Conophytum minusculum subsp. minusculum
        • Conophytum minusculum subsp. aestiflorensS.A.Hammer & Smale
        • Conophytum minusculum subsp. leipoldtii(N.E.Br.) S.A.Hammer
      • Conophytum mirabileA.R.Mitch. & S.A.Hammer
      • Conophytum piumS.A.Hammer
      • Conophytum swanepoelianumRawé
        • Conophytum swanepoelianum subsp. swanepoelianum
        • Conophytum swanepoelianum subsp. proliferansS.A.Hammer
        • Conophytum swanepoelianum subsp. rubrolineatum(Rawé) S.A.Hammer
      • Conophytum tantillumN.E.Br.
        • Conophytum tantillum subsp. tantillum
        • Conophytum tantillum subsp. amicorumS.A.Hammer & Barnhill
        • Conophytum tantillum subsp. eenkokerense(L.Bolus) S.A.Hammer
        • Conophytum tantillum subsp. helenae(Rawé) S.A.Hammer
        • Conophytum tantillum subsp. inexpectatumS.A.Hammer
        • Conophytum tantillum subsp. lindenianum(Lavis & S.A.Hammer) S.A.Hammer
      • Conophytum turrigerum(N.E.Br.) N.E.Br.
      • Conophytum violaciflorumSchick & Tischer
    • Sektion Ophthalmophyllum(Dinter & Schwantes) Tischer
      • Conophytum caroliLavis
      • Conophytum concordansG.D.Rowley
      • Conophytum deviumG.D.Rowley
        • Conophytum devium subsp. devium
        • Conophytum devium subsp. stiriiferumS.A.Hammer & Barnhill
      • Conophytum friedrichiae(Dinter) Schwantes
      • Conophytum limpidumS.A.Hammer
      • Conophytum longumN.E.Br.
      • Conophytum lydiae(H.Jacobsen) G.D.Rowley
      • Conophytum praesectumN.E.Br.
      • Conophytum pubescens(Tischer) G.D.Rowley
      • Conophytum verrucosum(Lavis) G.D.Rowley
    • Sektion Pellucida(Schwantes) Tischer ex S.A.Hammer
      • Conophytum arthurolfago(S.A.Hammer) S.A.Hammer
      • Conophytum lithopsoidesL.Bolus
        • Conophytum lithopsoides subsp. lithopsoides
        • Conophytum lithopsoides subsp. boreale(L.Bolus) S.A.Hammer
        • Conophytum lithopsoides subsp. koubergense(L.Bolus) S.A.Hammer
      • Conophytum pellucidum(N.E.Br. ex A.W.Hill) Schwantes
        • Conophytum pellucidum subsp. pellucidum
        • Conophytum pellucidum subsp. cupreatum(Tischer) S.A.Hammer
        • Conophytum pellucidum subsp. saueriS.A.Hammer
    • Sektion SubfenestrataTischer ex S.A.Hammer
      • Conophytum burgeriL.Bolus
      • Conophytum concavumL.Bolus
      • Conophytum ratumS.A.Hammer
      • Conophytum subfenestratumSchwantes
    • Sektion VerrucosaSchwantes ex S.A.Hammer
      • Conophytum fulleriL.Bolus
      • Conophytum hermarium(S.A.Hammer) S.A.Hammer
      • Conophytum smorenskaduensede Boer
      • Conophytum vanheerdeiTischer
    • Sektion Wettsteinia(Schwantes) Tischer ex S.A.Hammer
      • Conophytum bachelorumS.A.Hammer
      • Conophytum bolusiaeSchwantes
        • Conophytum bolusiae subsp. bolusiae
        • Conophytum bolusiae subsp. primavernumS.A.Hammer
      • Conophytum chrisocruxumS.A.Hammer
      • Conophytum chrisolumS.A.Hammer
      • Conophytum ernstiiS.A.Hammer
        • Conophytum ernstii subsp. ernstii
        • Conophytum ernstii subsp. cerebellumS.A.Hammer
      • Conophytum flavumN.E.Br.
        • Conophytum flavum subsp. flavum
        • Conophytum flavum subsp. novicium(N.E.Br.) S.A.Hammer
      • Conophytum francoiseae(S.A.Hammer) S.A.Hammer
      • Conophytum fraternum(N.E.Br.) N.E.Br.
      • Conophytum globosum(N.E.Br.) N.E.Br.
      • Conophytum jucundum(N.E.Br.) N.E.Br.
        • Conophytum jucundum subsp. jucundum
        • Conophytum jucundum subsp. fragile(Tischer) S.A.Hammer
        • Conophytum jucundum subsp. marlothii(N.E.Br.) S.A.Hammer
        • Conophytum jucundum subsp. ruschii(Schwantes) S.A.Hammer
      • Conophytum minutum(Haw.) N.E.Br.
      • Conophytum obscurumN.E.Br.
        • Conophytum obscurum subsp. obscurum
        • Conophytum obscurum subsp. barbatum(L.Bolus) S.A.Hammer
        • Conophytum obscurum subsp. sponsaliorum(S.A. Hammer) S.A.Hammer
        • Conophytum obscurum subsp. vitreopapillum(Rawé) S.A.Hammer
      • Conophytum ricardianumLoesch & Tischer
      • Conophytum schlechteriSchwantes
      • Conophytum smaleorumC.Rodgerson & A.J.Young
      • Conophytum taylorianum(Dinter & Schwantes) N.E.Br.
        • Conophytum taylorianum subsp. taylorianum
        • Conophytum taylorianum subsp. ernianum(Loesch & Tischer) S.A.Hammer
        • Conophytum taylorianum subsp. rosynenseS.A.Hammer
      • Conophytum wettsteinii(A.Berger) N.E.Br.
        • Conophytum wettsteinii subsp. francoiseaeS.A.Hammer
        • Conophytum wettsteinii subsp. ruschii(Schwantes) S.A.Hammer

Keiner Untergattung zugeordnet sind die Arten:

  • Conophytum fibuliforme(Haw.) N.E.Br.
  • Conophytum inornatumN.E.Br.
  • Conophytum irmaeS.A.Hammer & Barnhill
  • Conophytum tomasiiHalda

Nachweise

Literatur

  • P. S. Green, Klaus Kubitzki, E. Götz, K. U. Kramer: The Families and Genera of Vascular Plants. Band 1, S. 60, Springer, 1990, ISBN 3-540-55509-9
  • S. A. Hammer: Conophytum. In: Heidrun E. K. Hartmann: Illustrated Handbook of Succulent Plants: Aizoaceae A-E, Springer Verlag, Berlin/Heidelberg/New York 2001, S. 124–175, ISBN 3-540-41691-9
  • Gideon Smith u. a.: Mesembs of the World: Illustrated Guide to a Remarkable Succulent Group. Briza Publications 1998, S. 86–93. ISBN 1-875093-13-3

Einzelnachweise

  1. Nicholas Edward Brown: Mesembryanthemum and some new genera separated from it. In: Gardeners’ Chronicle. 3. Folge, Band 71, S. 198, London 1922.
  2. Heidrun E. K. Hartmann (Hrsg.): Illustrated Handbook of Succulent Plants: Aizoaceae. 2. Auflage. Springer Verlag, Berlin/Heidelberg 2017, ISBN 978-3-662-49260-4, S. 287–360, doi:10.1007/978-3-662-49260-4_36.

Weiterführende Literatur

  • Steven Hammer: The Genus Conophytum: A Conograph. Umdaus Press, South Africa 1993, ISBN 0-620-17633-4
  • Steven Hammer: Dumpling and His Wife: New Views of the Genus Conophytum. EAE Creative Colour Ltd. 2002, ISBN 0-9539326-1-3
Commons: Conophytum – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien

Auf dieser Seite verwendete Medien

Conophytum breve 1.jpg
Autor/Urheber: Abu Shawka, Lizenz: CC0
Conophytum breve
Aizoaceae Conophytum minutum 1.jpg
Autor/Urheber: NasserHalaweh, Lizenz: CC BY-SA 4.0
Conophytum minutum LESSER DUMPLING. Berggarten Hannover.
Conophytum burgeri in cultivation 2.jpg
Autor/Urheber: Abu Shawka, Lizenz: CC0
Conophytum burgeri in cultivation
2 Conophytum truncatum - S Oudtshoorn - 2.jpg
Autor/Urheber: S Molteno, Lizenz: CC BY-SA 4.0
Conophytum truncatum - S Oudtshoorn
1 Conophytum calculus - RSA 3.jpg
Autor/Urheber: Abu Shawka, Lizenz: CC BY-SA 3.0
Conophytum calculus. Night-flowering moth-pollinated succulent from the Namaqualand South Africa.
Conophytum bilobum 2020-10-03 03.jpg
Autor/Urheber: Agnieszka Kwiecień, Nova, Lizenz: CC BY-SA 4.0
Conophytum bilobum subsp. bilobum (labeled as Conophytum elishae) in flower, plants cultivated in Wrocław University Botanical Garden, Wrocław, Poland.
Conophytum flavum ssp. novicium GotBot 2015 001.jpg
Autor/Urheber: Averater, Lizenz: CC BY 4.0
Conophytum flavum ssp. novicium at Gothenburg Botanical Garden. Plant id: 2001-1998 p Z -- Lintsen
Conophytum minimum - Laingsburg RSA 4.jpg
Autor/Urheber: S Molteno, Lizenz: CC0
Purple variety of Conophytum minimum - sourced from Laingsburg RSA